Nieprawidłowy wynik cytologii - postępowanie
Nieprawidłowy wynik cytologii – brzmi niepokojąco? Niekoniecznie. Nie wszystkie nieprawidłowe wyniki badania cytologicznego oznaczają, że u badanej kobiety na szyjce macicy obecne są zmiany nowotworowe.
Cytologia – stan zapalny
W przypadku stwierdzenia w cytologii stanu zapalnego o ustalonej etiologii (infekcje bakteryjne, infekcje grzybicze czy wirusowe np. HSV-2) zazwyczaj należy zastosować odpowiednie leczenie najczęściej dopochwowe i/lub doustne. Zmiany zapalne wynikają najczęściej z zaburzenia naturalnej flory bakteryjnej pochwy. Przywrócenie prawidłowego mikrośrodowiska w pochwie sprzyja szybszej i bardziej efektywnej regeneracji nabłonka pochwy, ma także działanie profilaktyczne w kontekście przyszłych zakażeń. W wielu przypadkach, gdy wynik cytologii oznaczony jest symbolem ASC-US, i nie ma podstaw do obaw oznacza to, że może być wynikiem infekcji, a taką można skutecznie zwalczyć miejscową terapią z użyciem srebra TIAB, w postaci kapsułek dopochwowych. Zdarza się że odbudowa flory bakteryjnej jest postępowaniem wystarczającym zwłaszcza w sytuacjach kiedy np. pacjentka zgłasza się do ginekologa z wynikiem cytologii pobranej przed kilkoma tygodniami a w badaniu ginekologicznym lekarz nie stwierdza już infekcji (tak bywa np. w przypadku gdy dochodzi do samowyleczenia w przebiegu grzybicy). Istnieją jednak choroby infekcyjne które należy leczyć mimo braku widocznych objawów klinicznych.
W przypadku, gdy w badaniu cytologicznym stwierdza się nieprawidłowe komórki nabłonka, postępowanie uzależnione jest od rodzaju wyniku oraz sytuacji klinicznej.
Cytologia – w przypadku różnych rodzajów rozpoznań.
Rozpoznania typu ASC-US lub LSIL świadczą o obecności nieprawidłowych komórek nabłonka płaskiego, co może być związane z przebytym stanem zapalnym ale może też wynikać z rozpoczęcia procesu nieprawidłowych przemian w komórkach, które mogą w przyszłości przekształcić się w komórki przedrakowe. Kluczowe jest na tym etapie odróżnienie zmian niewymagających leczenia od rzeczywistych stanów przedrakowych. Służą temu dodatkowe testy diagnostyczne, m.in. test w kierunku obecności wysokoonkogennych typów wirusa HPV (DNA HPV HR test) oraz test CinTecPlus. W przypadku wyniku ujemnego w tych testach pacjentka musi mieć w ściśle określonym czasie powtórzony wymaz cytologiczny. Dodatni wynik testu na obecność wirusa HPV HR lub CinTecPlus obliguje do poszerzenia diagnostyki. Rekomenduje się wówczas zazwyczaj kolposkopię podczas której możliwa jest dokładna ocena szyjki macicy z uwidocznieniem miejsc podejrzanych oraz z ewentualną biopsją tych miejsc oraz pobranie materiału z kanału szyjki macicy.
Tak naprawdę w praktyce ginekologicznej wyniki typu ASC-US lub LSIL są najbardziej kontrowersyjne, ponieważ dostępnych jest kilka schematów postępowania diagnostycznego służących odróżnieniu zmian niewymagających leczenia od stanów przedrakowych. I tak samo uzasadnione jest tutaj zalecenie pacjentce testu HPV HR, czy też zastosowanie testu CinTecPlus.
Zupełnie inaczej wygląda postepowanie w przypadku rozpoznań typu HSIL czy ASC-H, gdzie badanie w kierunku HPV nie ma żadnej wartości diagnostycznej. Jedyną metodą, która potwierdza lub wyklucza obecność dysplazji lub raka jest badanie histopatologiczne. Należy pod kontrolą kolposkopu wykonać biopsję szyjki macicy z miejsc podejrzanych oraz pobrać materiał z kanału szyjki lub można też, w przypadku widocznych zmian kolposkopowych, wykonać diagnostyczno-leczniczą konizację szyjki.
W przypadku stwierdzenia w cytologii AGC czyli atypowych komórek gruczołowych sytuacja się komplikuje, ponieważ komórki takie mogą mieć różne pochodzenie – mogą świadczyć o obecności patologii nie tylko w nabłonku szyjki ale też endometrium czyli błonie śluzowej macicy, nabłonku jajnika, czy jajowodu. Z tego względu należy zastosować panel badań takich jak: kolposkopia, biopsja kanału szyjki, biopsja endometrium, test HPV HR oraz ultrasonografia przezpochwowa.
W razie stwierdzenia w wymazie cytologicznym komórek raka płaskonabłonkowego lub gruczołowego należy potwierdzić rozpoznanie histologicznie, pobierając materiał z szyjki do badania pod kontrolą kolposkopu oraz wykonując łyżeczkowanie kanału szyjki macicy. Jeżeli dodatkowo podejrzewa się patologię endometrium należy wykonać łyżeczkowanie jamy macicy.
Wybór leczenia
Na zakończenie warto dodać że każdorazowo wybór metody leczenia w przypadku nieprawidłowego wyniku cytologii potwierdzonego histologicznie zależny jest nie tylko od samego rozpoznania, ale również od sytuacji klinicznej w której ważne są m.in. wiek pacjentki, kwestia czy jest to pacjentka ciężarna, plany związane z rozrodem, przebyte ciąże, poprzednie wyniki badań cytologicznych, a także oczekiwania samej pacjentki.
Artykuł powstał przy współpracy z lek. Katarzyną Mosoń-Rzepka, Specjalistą Ginekolog-Położnik.